21–27 Mart 2016 haftası "Digest ve Analitik Ukrayna"’dan ana başlıkları
Başbakan için yeni bir aday - Verhovna Rada Başkanı Groisman – "Parti liderlerinin diktatörlük" Yasası – Baş Savcılık skandalı patlamak üzere – Krıvıy Rig seçimleri – Ekonomi büyümeye mi başladı? – Gaz görüşmeler Nisana ertelendi – Benzin istasyonları aynı anda benzin fiyatı yükseltti – Minsk görüşmeleri suya basıyor – Donbas içinde mücadele alevlenmekte – Savçenko bir Rus mahkemesi tarafından mahkum edilmiş – Brüksel terörist saldırı – Kerry ve Steinmeier Minsk anlaşmaları yerine getirmek için Putin'i ikna ediyorlar
Başbakan için yeni bir aday - Ukrayna Parlamentosu (Verhovna Rada) Başkanı Groisman
Üst üste 5. hafta içinde koalisyon ve Parlamentonun yeniden biçimlendirmesi ile ilgili müzakereler devam etmektedir. Başbakan Yatsenük istifa etmesini reddetti. ‘Radikal Parti’ Partisi millet vekililer tarafından resmi dilekçeyi verdikten sonra koalisyon ortadan kalkmıştır. Görüşmeler sırasında, Başbakan adayı olarak Maliye Bakanı Yaresko görünüyordu. O, ülkeyi krizden çıkartmak için ‘teknokritik hükümet’in başkan olmaya hazır olduğunu açıklama yapmıştı. Ancak ‘Blok Petra Poroşenko’ Partisi toplantısı sonucunda Başbakan adayı olarak Verhovna Rada Başkanı Groysman’ı çıkarttı.
Cumhurbaşkan partisi, Poroşenko’nun ABD ziyarete geldiğinde Parlamento ve hükümetin krizinin bitirmesini bildirebilir diye acele etmektedir. Uzmanlara göre, Groisman’ın aynı şimdiki Başbakan Yatsenük’ün ratingleri sıfıra düşmektedir, o yüzden Parlamento tarafından Bakanlar Kurulu’nun kararı sabote edilecek ve halk ona destek vermez. Yeni koalisyonun oluşturmasının kararın alınması 29 Mart mümkün değil çünkü yeni hükümette koltukların ayrılınması ve Parlamento Başbakan makamına ciddi tartışmalar sürmektedir.
Groisman, Cumhurbaşkan Poroşenko’nun tamamen kontrol altındadır, bu yüzden verilen aday bütün gücü Cumhurbaşkan elinde olduğunu belirtecek, bu da Ukrayna toplumu için elbette tehlikeli olacaktır. Başbakan Yatsenük, bunun için bir yıl boyunca hükümeti itibardan düşürme için hedeflenen saldırı vardı diye ifade eder.
Hafta boyunca Cumhurbaşkan Poroşenko partisi yeni koalisyonu oluşturmayı düşünüyordur ama eğer ‘Halk Cephesi’ Partisi koalisyona girmek istemeyecekse o zaman Yatsenük aynı görevde kalır.
Baş Savcılık skandalı
Başsavcı yardımcısı Sakvarelidze "elmas Savcılar" duruşması lider araştırmacı grubu işten çıkartması yanı sıra Ulusal Yolsuzlukla Mücadele Bürosu ve uzman yolsuzlukla mücadele savcılığa dava transfer ret edilmesinde Başsavcı Şokin’ı suçladı. Ona göre, başsavcıya şikayetlerden dolayı ABD savcılık reform finansmanı durdurmuştur. Başsavcılığı müfettişler görevden alınmadığı ve yeni bir birime atandığını cevaben söyledi.
Shokin yabancı ortakların doğrudan isteğine rağmen, görevden hala alınmamışl. Onun yazdı istifa mektubu sadece 29 Mart'ta Rada tarafından dikkate alınacaktır. Sakvarelidze, Şokin departmanında yozlaşmış memurları kapsadığını belirtiyor. Onun nihai görevden alınmasından önce Şokin profil davaları "gömmek" için kilit araştırmacılar ajansı başka bir konuma işten çıkarma veya transfer etmeye çalışıyor.
Bazı uzmanlar Savcılık bir Şokin istifa durumunda bile olası toplu sorumluluk, rüşvet ve haraç alma, mevcut sistem departmanında kırık olmayacak emin olduğuna inanıyorlar.
Odessa bölgesinden yedi milletvekili Başsavcılığa Sakvarelidze görevden alınması talep eden bir mektup yazdı. Cumhurbaşkan’ın reform arzusu yokluğunda iktidara "Vikingler" davet edilmesi reformların yokluğunu gerekçelendirmeye sadece bir ekran yapısı olduğunu gösteriyor. Poroşenko biçimsel olarak bağımsız bir ajans olarak kabul edilen fakat şu anda Cumhurbaşkanı çıkarlarına hizmet eden savcılığı tam kontrolünü sürdürmek istiyor.
Krıvıy Rig seçimleri
‘Samopomiç’ Partisi, 25 Ekim’de olan Krıvıy Rig Belediye Başkanı seçimlerde kendi adayın yenilmesini kabul etmedi. Parti, geçersiz seçimlerin kabul edilme mahkeme davaları yenildi. Merkez Seçim Komisyonu şimdiki Belediye Başkanı Vilkul kazandı diye ilan etti. Ancak binlerce miting ve parlamento kürsüsünü abloke altına alınmasından sonra Verhovna Rada yeni seçimler atandı.
Aniden kent sakinlere, Samopomiç’ Partisi Belediye Başkanı adayı olarak Vilkul gibi hemen hemen aynı oyları alan Mılobog’u değil ‘Donbas’ taburun komutanı Semençenko’yu atandı. Semençenko aleyhine savcılık yasadışı hapsi, resmi yetkini üstüne çıkartması, sahtecilik, sahte belge kullanılması ve yasadışı askeri rütbenin alınması gibi bir sürü ceza davaları açılmıştır. Böylece seçimlerin sonucu belirlendi ve 27 Mart seçmleri doğruladı. Çıkış sandık sonuçlara göre Vilkul koşulsuz yendi.
Uzmanların çoğu, Semençenko adaylığı seçimlerin ‘düşürmesi’ hedeflenmişti ve ‘Samopomiç’ Partisi ve eski ‘Partiya Regioniv’ Partisi arasında kulübe anlaşmaların sonucuydu diye düşünmektedir. Bu adımlarla ‘Samopomiç’ Partisi önemli ölçüde kendi ratingi indirmiş bu da olanaklı Parlamento erken seçim olduğunda onun sanşları daha da azaltır.
"Parti liderlerinin diktatörlük" Yasası
Blok Petro Poroşenko Kongresi tarafından hiziptan çıkan iki üye ve seçimlerin sonuçlarına Parlamento'ya girmeyen 13 adayı görevden alınmıştır. Merkez Seçim Komisyonu Rada koltuk için aday listelerinden onları çıkartmıştır. Radikal Parti’den dokuz ve ‘Samopomiç’’ten on bir aday da Rada girme listesinden çıkarılmıştır.
Avrupa avukatlarına göre bu yasa, seçimlerde partinin derecelendirme notunu yükselten adayları kayıttan düşmesi seçmenlerin temel haklarını ihlal ediyor. Birkaç milletvekilleri yasayı Anayasaya aykırı beyan etmesi amaçlayan Anayasa Mahkemesine başvuruda bulunmuş.
Ukrayna ekonomisi büyümeye mi başladı?
Hükümet küçük bir ekonomik büyüme gösteren ekonomik gelişmenin en önemli makroekonomik göstergeleri açıkladı. Devlet İstatistik Dairesi Şubat ayında sanayi üretimi artışı şubat 2015 ile karşılaştırıldığında % 7.6 büyümüş olduğunu söyledi. Yılbaşından itibaren, Ukrayna sanayi% 3 oranında artmıştır. Ancak, Ukrayna tarafından ihraç edilen başlıca mallarda dünya fiyatlarındaki düşüş göstermesinden bütçesine fon akışını etkileyebilir. Daha net sonuçlar sadece altı ay sonunda değerlendirilecektir.
Başbakan Yatsenyuk Şubat ayında, GSYİH büyümesi hükümetin beklentilerine karşılıklı % 1 olduğunu söyledi. Resmi verilere göre, 2015 yılında GSYİH içindeki düşüş neredeyse % 10 olarak gerçekleşti. CIA, 2015 yılında GSYİH içindeki % 11 düşüş ile Ukrayna'da enflasyon % 49 olduğunu iddia ediyor. Hizmet raporuna göre tüm sonuçlarla gösterilen devletlerin listesini Ukrayna kapatıyormuş.
Döviz piyasasında istikrarsızlık çerçevede endişeyle davranır. Hafta boyunca Grivnası önemli dalgalanmalar vardı. Ancak, hafta sonuna kadar oranını kademeli olarak arttı ve UMB 42.000.000 $ satın almıştır. Finansal istikrar göstergelerine verimliliği ve şeffaflığı kamu sektörünün ve iş ortamını iyileştirmesi amaçlayan Ukrayna’ya Japon hükümeti tarafından tercihli şartlarda verilen 331.000.000 $ kredi etkiledi.
Gaz görüşmeler Nisana ertelendi
Mart ayında yapılacak AB, Rusya ve Ukrayna arasında ‘üçlü’ müzakereler gerçekleşmedi. Naftogaz Başkanı Kobolev, Gazprom istemediğinden dolayı görüşmeler olmamış diye ifade ediyor. Avrupa komisyonu bu görüşmelerin gerçekleşmesinde ısrar eder çünkü bu günlerde 2016/17 yılın ısıtma sezonun planlanması sürmektedir. Kobolev’in düşündüğüne göre Ukrayna parlamentosunun belirsiz durumu görüşme sürecine etkileniyordur. Ona göre görüşmeler Nisan ayında gerçekleşecektir.
Benzin istasyonları aynı anda benzin fiyatı yükseltti
Bir gün içinde benzin istasyon ağların çoğu aynı anda benzin fiyatı yani 0,3 - 1,0 grivna/ litre diye yükseltmiş. Ertesi gün Privat grubu Benzin İstasyonları da fiyatı yükseltti. Uzmanlara göre bunun nedeni maliyetin artışı ve ulusal para istikrarsızlığıdır. Lısıçansk bölgesinde cephe yakın olduğuna rağmen yakıtın işlemesi yeniden başlatması için hazırıklar yapmaktadır. Ukrayna, araç yakıtın büyük bir kısmı yurt dışından satın almaktadır.
Minsk görüşmeler suya basıyor
Minsk’te temas grubu görüşmelerde taraflar herhangi esas soruların üzerinde anlaşamadı. Ukrayna heyeti, militanlar sürekli ateşkes rerijmi bozuyor ve ağır silahı geriye çıkartamıyor diye ifade etti. Güvenlik sorununu çözmeden insani, siyasi ve ekonomi konularda bir ilermesi söz konusu değildir. AGİT misyonu tarafından devlet sınırın kontorl edilmesi sorunu da çözümlenmemiş. Militanlar ve Rusya rehinleri serbest bırakmayı reddediyor. Değiş süreci durdurdu. Ukrayna, Minsk anlaşmalara göre Nadiya Savçenko’yu ve başka Ukraynalıları hem de hapiste bir yıldan fazla bulunanları ve tıbbi bakıma ihtiyaç olanları yanı sıra serbest bırakmada ısrar etmektedir. Ukrayna heyeti, Donbas bölgesinde ve Azak denizinde ekolojik felaketin sebep olabilen işletmelerin durumunu değerlendirmek için AGİT himayesinde yabancı ekolojistleri devet etmesini talepte bulunuyor.
Minsk görüşmelerin düşürülmesi ve tarafların anlaşmaların yerine getirilmesinin tam reddetmesi bunun başarısızlığını göstermektedir. Politikacıların çoğu, Donbas’ta bu krizi bitirmek için yeni şekilde oluşan müzakereler olmalı diye düşünüyorlar. Ancak, Ukryana Cumhurbaşkanı Poroşenko bu anlaşmaların yerine gitirmesi konusunda Rusya’ya kendi baskı politikayı oluşturdu. Yanı sıra dış ortakları, Ukrayna’ya Anayasayı yeniden yazılması, işgal edilmiş topraklar ile ilgili yeni yasaların çıkartılması, militanların affetmesi ve orada seçimlerin gerçekleşmesini sürekli hatırlatırlar. Gerçek Rusya tarafından işgal edilmiş olan ‘ayrı Donetsk ilçeleri ve Lugansk bölgeleri’ şartlarında ve sürekli çatışmalar olduğunda bu talepleri yerine getirmek mümkün değil.
Donbas’ta çatışmalar yeniden alevlendı
Avdiyivka kenar bölgelerde mücadele kesintisiz devam etmekte, bu anahtar karakol askeri teçhizat taşınmasında stratejik açıdan önemli olan Donetsk Gorlovka karayolu Ukrayna ordusu tarafından kontrol etmesini sağlar.
Militanlar, ağır topçu ve tank kullanıyor, ancak tüm saldırılar başarıyla püskürtüldü. Zor bir durum Horlivka eteklerinde ve Svetlodarsk arkında devam etmekte, aktif mücadele yürütülmüyor fakat her gün saldırılar vardır.Işgal ordusu Marinka ve Novotroickoe Ukrayna savunmasını test etmeye çalıitı, ancak ağır kayıplar sonra geri çekildi.İstihbarat raporlara göre Rusya kesintisiz kontrolsüz kara sınırları boyunca Donbas’a çok sayıda asker, ağır teçhizat ve mühimmat atar, gelişmiş birimler takviye insan gücü ve ekipman alır, ön saflara yakın cephe hastaneler konulmuş. Rusya, Ukrayna sınırına 10 bin insanlık bir bölümü daha taşındı, bu bölüm ekipman ve savaşçı personelin temini için bir üs olarak hizmet verebilir.
Bazı uzmanlara göre, Rusya Ukrayna’ya baskısını amaçlayan ve ilkbahar geç aktif operasyonların olası başlangıcını olarak gören Donbas’ta Rus komutasında ve Rusya Federasyonu'nun askeri personel ağırlıklı olarak ordu birliklerini oluşturmaktadır.
Savçenko bir Rus mahkemesi tarafından mahkum edildi
Rus mahkemesi Ukrayna milletvekili Nadiya Savçenko'yu suçlu buldu ve 22 senelik bir hapis cezasına mahkûm etti. Nadiya ve onun avukatları karara itiraz etmeyeceğini söyledi. Başkan Poroshenko mahkemenin kararına karşı yaptığı protesto dile getirdi ve Ukrayna mahkümünü Rusya'nın Sçastya bölgesinde savaş sırasında esir alınmış GRU askerlere değiş etmeye hazır olduğunu açıkladı. Savçenko 6 Nisan'dan itibaren kuru açlık grevine sürdürme konusunda uyardı. Onun temel talebi derhal serbest bırakılması ve Ukrayna'ya dönüşüdür.
AGİT ve Amerika Birleşik Devletleri Savçenko serbest bırakmak için Rusya'ya çağrıda bulundu. ABD Dışişleri Bakanlığı, Savçenko'yu makum edilmesi Minsk anlaşmalarını da ihlal ettiğini belirtti.Insan hakları örgütü Human Rights Watch Savchenko adil yargılanma hakkından mahrum olduğuna inanmaktadır. Ukrayna Dışişleri Bakanlığı mahkeme kararı Rusya'ya kararı olarak değerlendirdi. Poroşenko teklifine cevaben Rusya Devlet Başkanı sözcüsü Peskov Rusya ulusal mevzuata tam uyum içinde hareket edecek, ancak son kararı sadece şahsen Putin'e ait olacağına söyledi. Savçenko avukatları, ABD Dışişleri Bakanı Kerry Rusya Devlet Başkanı Putin ile bir toplantıda Ukrayna'ya Savçenko iki hafta içeresinde transferi konusunda anlaşma sağlandığını söyledi, ancak Ukrayna Dışişleri Bakanlığı altı aylık bir süreç hakkında konuştu. Putin'in sözcüsü Peskov Savçenko etrafında bu histeri onun serbest bırakılmasını zorlaştırmaktadır, " bu olguların sessizlikte daha kolay çözülür " dedi. Çoğu uzman, Putin Batı ile pazarlık konusu, kaldırma sayısında da dahil olmak üzere veya yaptırımlar hafifletilmesi olarak Savçenko'yu kullanmaya çalışıyor inanır.
Brüksel’e terör saldırısı
Salı günü Brüksel'de 38 öldüren ve yaklaşık 300 kişi yaralan üç güçlü patlama meydana geldi. Polis terör saldırıları üç organizatörleri gözaltına aldı, iki kişi aranıyor. Bu terör saldırısı Avrupa güvenlik sistemini resmen sorgulamıştır. Rus politikacılar olaylara memnuniyetli bir tepki gösterdi, AB terörle mücadelede kendi yardım teklifini etti ve bir sonraki hedef Almanya olabileceği konusunda uyardı. SBU başkanı Gritsak, bombalama Rusya Federasyonu katılımı ile olduğunu varsayımlar yaptı, cevap olarak Rusya Başbakanı Medvedev ona "bir aptal" demiştir.
Uzmanlar, saldırıların Rusya yararına olduğu sonucuna varmışlardır, böylece Avrupa'nın Doğu Ukrayna'da saldırgan eylemlerden dikkati dağıtılır ve Rusya ile teröre karşı ortak mücadele üzerinde anlaşma yollarını aramaya zorlaştırır.
Kerry ve Steinmeier Minsk anlaşmaları yerine getirmek için Putin'i ikna ediyorlar
ABD Dışişleri Bakanı Kerry Rus yetkililerin temsilcileri ile bir toplantı sonrasında Rusya yaptırımlar sadece Minsk anlaşmaları uygulaması ardından kalkacak belirtti. Taraflar anlaşmaları tartışmasız olduğunu doğruladı. Kerry Nadiya Savçenko serbest bırakılması ve Ukrayna iade edilmesi talepte bulundu. Görüşmeden sonra o Rusya önemli bir ortağı ve Suriye ve Ukrayna hakkında verimli bir diyalog olduğunu söyledi. Kerry, Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri " Ukrayna'da daha iyi ve daha hızlı ilerlemeye " nispeten fikirleri olduğunu açıklamıştır. Dışişleri Bakanı Steinmeier, Donbas'taki durumu acilen çözülmesi gerektiğini söyledi. O bölgede kötüleşen durumla memnuniyetsizliği dile getirdi ve işgal altındaki topraklarında siyasal sürecin anlamına seçimlerinde derhal bir ilerleme talepte bulundu
Görüşmeler, Ukrayna katılımı olmadan gerçekleştirildi, bu dünya liderleri Ukrayna’yı uluslararası ilişkilerin bir konu olarak görmediğini ve ülke yetkilileri Amerika Birleşik Devletleri, Rusya ve Almanya ve Fransa'nın ana yararlanıcılar olan AB arasında müzakereler sırasında kabul edilen herhangi bir karar almak zorunda kalmalı söylüyor.
